Bericht

Geplaatst op

Enten

Na drie jaar wekelijks bloggen heb ik dit jaar de teugels iets laten vieren.  Een blogpost kost me gemiddeld een halve dag met uitschieters naar boven en beneden. Met de kinderen weken lang in het thuisonderwijs en een reeks andere klussen werd het me wat te veel. Niet dat er niks te schijven viel. Genoeg beleefd in de tuin, de keuken en op het nieuwe land.

Hoe om te gaan met kippen, konijnen en olijfbomen bij min 15? De ontdekking van risotto, maar dan anders. De geboorte van vier kuub slootmaaiselcompost, slaketende slakken, kippenkroos en andere avonturen.

We pakken de draad weer op bij fruitbomen. Rond het huis hebben we zes appelboompjes, drie peren, drie pruimen en twee kersenboompjes staan. De meeste zijn kleine boompjes op een zwak groeiende onderstam, naast een hoogstam en een halfstam. Meer kon ik er echt niet kwijt en eigenlijk is dit al veel te veel voor de ruimte die we rond het huis hebben.

Met een nieuwe stuk land is er ruimte voor nieuwe bomen. Met jonge bomen is het net als met voedsel; je kan ze bij de bomensupermarkt, de  bomenspeciaalzaak of de lokale bomenboer kopen. De meeste bomen die we hebben komen van de bio-dynamische kwekerij De Vrolijke Noot.

Nu kan je fruitbomen natuurlijk ook zelf laten groeien. Bij klein fruit zoals bessen en bramen is dat heel simpel: je snoeit een jonge tak af, die steek je in de grond en daar schiet hij vanzelf wortel.

Bij fruitbomen is dat lastiger. Die schieten niet zo snel wortel. Ook brengen spontane, wilde wortels niet per se de beste eigenschappen in een appel of peer naar boven. Daarom gingen kwekers de eigenschappen van twee bomen combineren door ze letterlijk op elkaar te laten groeien: een onderstam met de gewenste groei eigenschappen en een bovenstam met het gewenste fruitras.

De onderstam is bepalend voor de groeikracht van de boom. Je hebt zwakkere, middelmatige en sterke groeiers. Bij fruit telen is de combinatie van de eigenschappen van de onderstam, het fruitras en de bodemgesteldheid van belang.

Met nieuwe ruimte voor fruit leek het mij een mooie uitdaging zelf eens wat fruitbomen te enten. Voor mijn doe-het-zelf fruitbomen kwam ik uit bij wat zwakker groeiende onderstammen. M26 voor de appels, St. Julian A voor de pruimen en Kwee Adams voor de peren. Deze heb ik bij een kweker besteld. De eerste werden deze week geleverd. Op deze onderstammen heb ik diverse fruitrassen uit de tuin geënt.

Enten is een secuur werkje. Een tak is opgebouwd uit verschillende lagen. Eén van die lagen, het cambium, is in staat om te groeien. Door het cambium van de ent op het cambium van de onderstam te zetten kunnen deze met elkaar vergroeien.

Voor het enthout gebruik je eenjarige twijgen. Dat is het hout dat zich het afgelopen jaar gevormd heeft. Deze zijn gemakkelijk te herkennen. Ze hebben nog geen vruchtknoppen en vaak is de groeiring, de plek waar het eenjarige hout overgaat in het hout van het jaar daarvoor, goed zichtbaar.

Twijgen die je voor enten wilt gebruiken moeten nog volledig in ruste zijn, dus dit is een klus om uit te voeren voor de sapstroom eind maart op gang komt. Ook is het van belang dat de enttwijgen dezelfde diameter hebben als de onderstam.

 

Verschillende enttechnieken: A plakent, B verbeterde plakent, C oogent, D driehoeksent, Afbeelding Publiek Domein, Bastian

Er zijn verschillende ent technieken. Een goed scherp mes is onontbeerlijk. Wikipedia heeft een aardig overzicht. Ik ging voor een redelijk recht toe recht aan schuine ent, die ik met gastape aan elkaar heb bevestigd. Van het enthout snoei je terug tot ongeveer drie knoppen.

De geënte boompjes heb ik een mooie tijdelijke plek in de moestuin gegeven.  Nu is het afwachten of de ent geslaagd is.

Wordt vervolgd…

PS

Voor wie meer wil weten over onderstammen, fruitrassen, bestuivers, snoeitechnieken, etc. is de website van de boomgaard Langeveld in Kruishoutem een interessante plek.

Geplaatst op

Nieuwe horizon

Vlak voor de kerst kochten mijn echtgenote en ik een weiland. Het ligt twee dorpen verderop. Het is ruim eenderde hectare groot en heeft een beetje de vorm van een sok met de punt naar het zuiden. Om het weiland ligt een sloot. Er staat een oude wilg en een lage haag met een paar jonge fruitboompjes en bramen deelt het perceel door midden.

Er is jaren niet zoveel met het landje gebeurd. In het najaar is er nog een keer gemaaid en zijn de sloten schoongemaakt. De grasmat is doorgroeid met verschillende soorten onkruid. Veel brandnetel, her en der wat distel, speenkruid. Die brandnetels wijzen op stikstof. Molshopen verraden de aanwezigheid van ondergrondse gravers. Waar mollen zijn, zijn wormen.  Een teken dat er aardig wat leven in de bodem zit. Niet zo verwonderlijk. Als je jarenlang de boel de boel laat, keer het bodemleven langzaam terug.

Zo’n molshoop geeft ook een aardig beeld van de toestand iets dieper onder de grasmat. Ik heb een balletje klei van een molshoop mee naar huis genomen en thuis een slaketest uitgevoerd. Je droogt dan een kluit aarde en legt die droge kluit op een grof rooster in een bak met water. Een biologisch actieve bodem zal stabiele bodemagregaten bezitten met veel micro-poriën die door glomaline bij elkaar worden gehouden. Deze glomaline is zeg maar een bioplaksel dat door mycorrhiza schimmels geproduceerd wordt.

Deze bodemaggregaten zorgen er voor dat water makkelijk de bodem kan infiltreren, dat plantenwortels hun weg kunnen vinden en een samenwerking aan kunnen gaan met die mycorrhiza schimmels. In die samenwerking ruilen planten suiker, dat ze maken met behulp van fotosynthese, voor allerlei mineralen, die ze niet zelf kunnen maken, maar die de schimmels in hun uitgebreid ondergronds netwerk wel weten te vinden.

De slake-test kan je eenvoudig thuis uitvoeren en geeft een goed idee hoe het met de stabiliteit van je bodemaggregaten is gesteld. Dit filmpje op youtube geeft goed weer hoe zo’n test werkt. Onze kluit bleef een week of drie stabiel en viel daarna pas uit elkaar. Dat zijn aardig stabiele aggregaten.

Verderop in het veld kwam ik een paar paddestoelen tegen. Nog een aanwijzing die duidt op bodemleven en de ruime aanwezigheid van organisch materiaal in de bodem.

Vrienden en bekenden beginnen meteen over trekkers en ploegen als ik ze over onze nieuwe aanwinst vertel. Ik heb het niet zo op ploegen en spitten en  kom dan met een ingewikkeld verhaal over schimmels en aggregaten en het belang van observeren. Het gesprek gaat dan vaak al snel over iets anders. Mensen zijn doeners. De schop erin, actie, plannen, ten aanval!

Op naar vijftig meter mulch

Die plannen zijn er. Scherp observeren is de eerste stap. De afgelopen weken heb ik het maaisel uit de berm gevist, een composthoop aangelegd, vijftig meter toekomstige groentebedden van een dikke laag rietmulch voorzien. Het plastic dat her en der rondzierf opgeruimd. Stap voor stap, met een compostvork en een kruiwagen. Mijn kop in de januarizon, wind in de rug, handen uit de mouwen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Geplaatst op

Dag 2020, hallo 2021

Het was een ziek jaar, 2020. Daar kunnen we kort over zijn. De perenboom in de voortuin vat het goed samen. Die begon het jaar vol in de knop en viel later in de zomer ten prooi aan een verwelkingsziekte. Ik vermoed bacterievuur. We hebben het boompje in het voorjaar van 2010 geplant, toen we ons huis net gekocht hadden. Na een paar jaar kwamen de eerste peren. Na vijf jaar hing de boom vol. Deze zomer was het afgelopen. In twee weken tijd verschrompelde het blad en verdween het leven uit de boom. Op één tak na. Ik heb alles weggesnoeid. Die ene tak weerhield me ervan het hele boompje te rooien. Misschien loopt hij komend voorjaar weer uit.

Na de kerst was ik zaadbommen aan het maken voor een groot, nieuw project. Daarover binnenkort meer. Nog voor de klei goed en wel droog was begonnen de eerste zaden te ontkiemen. Niet helemaal de bedoeling, maar ik kan het ze niet kwalijk nemen. Zin in een nieuw voorjaar. Zin in een nieuwe zomer. We laten 2020 achter ons; 2021 wordt beter.

 

Geplaatst op

Olijfolie

Olijfolie, rechtstreeks van de boer

Extra vigine olijfolie is een basisingrediënt in de keuken. Pak een pak pasta en een fles olijfolie en je kan koken. Een kilo tomaten en een scheut olijfolie en je hebt een salade. Beetje karig, maar het is een basis. Teentje knoflook, verse kruiden, beetje zwarte peper, scheutje wijn… en het feest kan beginnen.

Olijfolie is zo veelzijdig en elementair dat het loont om in kwaliteit te investeren. In de post Snelle pasta van een paar maanden terug had ik het kort over onze zoektocht naar een betaalbare goede biologische extra virgine olijfolie. Dat valt nog niet mee. Olijfolie is een product waar veel mee gefraudeerd wordt. Deze fraude is inmiddels lucratief genoeg om de interesse van de georganiseerde misdaad te trekken. De boeven lengen extra vigine olijfolie aan met goedkopere zonnebloemolie en, kwalitatief mindere, geraffineerde olijfolie.

Smaaktesten

Voor 5 euro per liter kan je geen kwaliteitsolie verwachten. Maar in de levensmiddelenindustrie is een hogere prijs niet direct gerelateerd aan een hogere kwaliteit.  In smaaktesten  in de media voor olijfolie komen de A-merken er niet per definitie beter uit dan goedkopere huismerken. De boodschap over de hele linie: het is een rommeltje, tot ranzig aan toe.

Nu valt er op smaaktesten in de media best wat af te dingen, zeker als je het testpanel vol Italianen zet. Geen volk zo chauvinistisch als het op voedsel aankomt als de Italianen. Afgelopen zomer hebben we een hoop verschillende merken olijfolie uitgeprobeerd. De oliën die ons het best bevielen waren een Spanjool en een Griek, die allebei dan weer niet biologisch waren.

Van etiketten kan je een hoop afleiden. De aanduiding extra vierge is een beschermde kwaliteitsaanduiding. De term extra extra vierge is marketing. De herkomst van het product staat er ook op. Een mengsel van oliën uit de Europese Unie lees je soms. Een handige menger met dollartekens in de ogen, denk ik dan al snel.

Nu zijn er genoeg winkels die zich specialiseren in olijfolie. Voor de betere wijn ga ik ook niet naar de supermarkt, maar naar een wijnhandel. Dan zeg ik wat ik ga koken en dan zoekt de handelaar er een leuke fles bij. Hoewel de olie doorgaans uitstekend is heb ik bij die speciaalzaakjes vaak het idee dat mij een nog grotere poot wordt uitgedraaid dan in de supermarkt. Ik betaal als consument liever niet voor een marketingconcept en de torenhoge huur van een winkelpand op een A-lokatie.

Cut out the middle man

Rechtstreeks van de producent kopen is een prima strategie om meer waar voor je geld te krijgen. Het aantal initatieven en platforms om rechtstreeks bij de boer te kopen is de laatste jaren enorm gegroeid. De energie die boeren besteden aan het blokkeren van distributiecentra van supermarkten kunnen ze beter stoppen in de directe verkoop aan de consument. Melk, vlees, kaas, meel; voor een hoop basisingrediënten die ik niet uit de tuin kan halen hebben we inmiddels onze lokale adresjes. De pest van olijfolie is, dat die bomen pas in Zuid-Frankrijk een beetje fatsoenlijk beginnen te produceren. Dat is wat ver voor een zoektocht op de zaterdagnamiddag.

Crowdfarming

Zoals vaker biedt internet uitkomst. In mijn zoektocht naar een biologische olijfolieboer die rechtstreeks aan de consument verkoopt kwam ik op de website van Crowdfarming. De website is een initiatief van een paar Spaanse boeren die een manier zochten om hun producten rechtstreeks aan de man te brengen. Een online boerenmarkt dus, met, jawel, een ruim aanbod van lokale olijfboeren die hun olie rechtstreeks aan ons willen verkopen. Soms voor de hoofdprijs, soms voor een heel schappelijke. Your purchase decisions generate an impact lees ik op de eerste pagina. Elke euro is een politieke keuze, blogte ik een paar jaar terug. Dat moeten geestverwanten zijn. Het mooie van rechtstreeks bij de producent kopen is dat het tevens je beste garantie is op een eerlijk product. Vertrouwen gebaseerd op persoonlijk contact is een beter kwaliteitssysteem dan een keurmerk of een laboratoriumtest. Toch opvallend dat in een recent proefschrif uit Wageningen over detectiemethoden van fraude in olijfolie het alleen over chemische analyse gaat.

Nevero

Voor de olijfolie kwam ik uiteindelijk bij de  boerderij van Juan Olivares Fernández terecht, die onder de naam Nevero een biologische Arbequina en een biologische Pical olie in de aanbieding had. Voor de vorm adopteer je een boom en bij die boom komt dan een doos olie. Je kunt inschrijven tot het moment van oogsten. Daarna gaat de deur op slot en moet je wachten tot de volgende oogst. De boom die je adopteert, geeft recht op vier blikken olijfolie  van een liter voor een kleine 50 euro. Prima prijs voor een prima olie van een jonge boer met een helder verhaal over duurzaamheid. Betalen kan via een bankmachtiging. Verzending met de post. Gister werd de olie bezorgd. De Arbequina hebben we inmiddels geproefd. Heerlijke olie met een scherp randje zonder dat het onaangenaam wordt.

 

Geplaatst op

Homage aan de bricolage

Opeens stonden ze er weer. Twee tassen met schoolboeken, schriften, tablets en werkinstructies voor een nieuwe ronde thuisonderwijs. Nederland gaat in een lock-down en anders dan in maart moeten “alle niet essentiele winkels” er nu ook aan geloven.

Dat betekent ook de deur op slot voor de bouwmarkt. Dat is natuurlijk erg sneu voor iedereen die tussen kerst en oud en nieuw een doe-het-zelf projectje gepland had. En ik moet eerlijk toegeven, ik ben niet zo van het shoppen, maar de afdeling ijzerwaren van de bouwmarkt oefent op mij altijd een bijzondere aantrekkingskracht uit. Toen ik nog op een kantoor werkte heb ik ooit mijn eindejaarsbonus in de vorm van een A-kwaliteit afkortzaag (in plaats van als i-pad of een andere gadget) laten uitkeren.

Improvisatiekunde

Met de bouwmarkt op slot worden we teruggeworpen op ons improvisatietalent. Improviseren is niet alleen een talent. Je kan het ook leren. Mensen die van koken houden weten dat. Als de rozijnen liggen te wellen, terwijl het recept krenten vermeldt, hebben die rozijnen dan zinloos geweld? Dit zong cabaretformatie De vliegende panters ooit in hun theatershow HYPE.

Die krenten zijn natuurlijk prima in te wisselen voor rozijnen. Ieder recept kan je in die zin opvatten als een vriendelijke suggestie over de wijze waarop een bepaald gerecht bereid kan worden.  Daar zit natuurlijk wel een grens aan. Een ei bakken is niet hetzelfde als een ei koken. Met verhoudingen van ingredienten is veel te spelen, maar ook weer niet altijd. Een roux is ongeveer de helft boter en de helft bloem. Daar is niet zoveel mee te marchanderen, net zoals 1:2:3 een beproefd recept voor beton is. Sommige dingen zijn basaal. Met andere kan je eindeloos klooien.

Voor dit klooien, uitproberen, knutselen, improviseren en prutsen heeft het Frans een prachtig woord: bricolage. Iemand die veel aan bricolage doet is dan een bricoleur. Het Engelse tinkering heeft ongeveer dezelfde lading, maar vind ik een minder mooi woord.

De lockdown doet bij uitstek een beroep op de bricoleur in ons. De kunst van de bricolage gedijt in tijden van schaarste. Ik las ooit een mooi artikel over heimwee naar de knutsel, leen en ruilcultuur die in de DDR onder Trabant bezitter was ontstaan. Wie tien jaar op een nieuwe  kartonnen auto met een walmende tweetakt motor moet wachten doet er alles aan om zijn of haar exemplaar rijdend te houden.

Recht op reparatie

Tegenwoordig moeten consumenten hun recht op repareerbaarheid van spullen bij de rechter afdwingen. De gekste dingen worden hermetisch afgesloten en als onrepareerbaar verkocht. Laatst kocht ik per ongeluk een wegwerp rookmelder à vijf tientjes met een uiterste houdbaarheidsdatum van 2030. Batterij niet vervangbaar las ik in de kleine lettertjes toen ik het ding installeerde. Niet vervangbaar? Dat zullen we nog wel eens zien. Van vrachtauto’s tot mobiele telefoons; de gekste dingen worden tegenwoordig hermetisch dichtgelast met alleen een dure sleutel voor de merkdealer. De EU bereidt inmiddels wetgeving voor op het gebied van het repareren van consumentenelektronica, terwijl de VS reeds een Motor Vehicle Owners’ Right to Repair Act kent.

Schaarste

Schaarste maakt creatief en dwingt tot improviseren. Als de Nederlandse consument ergens een gebrek aan heeft, dan is het wel schaarste. De coronacrisis heeft ons collectief weer kennis laten maken met dat fenomeen. Schaarste is niet mooi op zich. Het is altijd lullig als het wc-paper op is op het moment dat je een boodschap aan de wereld wilt achterlaten.

Schaarste is dus een voorwaarde voor succesvol klooien. Het is wel van belang dat de schaarste relatief is. Je hebt een minimale hoeveel dingen nodig om iets mee te kunnen maken. Laat altijd minimaal één oude fiets, één oude stofzuiger, een stapel houtjes van divers pluimage, diverse stukken pvc, elektra- en koperleiding en vijf bakken ongesorteerde schroefjes in je werkplaats rondslingeren om mee te kunnen improviseren.

Voor de rest: leef je uit. De mogelijkheden zijn eindeloos. Om in de stemming te komen enkele lockdownproof knutselprojecten van de afgelopen jaren:

  1. Voederhuisje
  2. Compostzeef
  3. Pannensteel
  4. Trapleuning
  5. Leemstuc
  6. Leem en vlechtwerk
  7. Stammen splijten

Vergeleken met de echte grootmeesters van de bricolage zijn mijn eigen projecten een soort kleutertje knutsel. Bezoek voor de Grand École du Bricolage eens het youtube kanaal van de Fransman Chaillot Barnabé of de Ieren Sandra en Tim van Way Out West Blow-in Blog

 

 

Geplaatst op

Griesmeelpudding

Ik maak niet zo vaak toetjes. Geen idee waarom eigenlijk niet. Soms ontwikkel je ongemerkt van die blinde vlekken. Na drie jaar bloggen staat er nog geen toetje op de site. Daarom hoog tijd voor een klassieker: griesmeelpudding!

Als kind aten we vaak griesmeelpudding met een sausje van gebonden sinaasappelsap. Vandaag heb ik met Lotte, onze jongste, een variant met zwartebessenjam uit de tuin gemaakt.

Recept griesmeelpudding met zwarte bessen jam

Voor vier bescheiden porties griesmeelpudding gebruik ik 600 mililiter melk, 60 gram griesmeel, 50 gram suiker en een vanillestokje. Een zakje vanillesuiker kan ook, maar is natuurlijk niet hetzelfde.

Breng de melk aan de kook, roer het griesmeel, de suiker en vanille erdoor en laat het geheel een paar minuten doorkoken. Doe één of twee eetlepels zwarte bessenjam of een andere zelfgemaakte jam of siroop in een stevige beker of een vormpje.

Bij het jam maken heb ik soms van die jam die wat wat minder stijf wordt.  Juist die jam is ideaal voor dit soort toetjes, omdat ie wat meer uitloopt.

Giet er een portie warme griesmeel pudding op en laat het geheel even afkoelen. Voor het serveren de beker of het vormpje omdraaien op een dessertbordje. Als je een beker gebruikt dat blijft de pudding wel eens plakken. Als iedereen aan tafel daar last van heeft kan je er een wedstrijdje van maken: wie het eerst zijn pudding heel uit de beker heeft.

Verder opleuken van het toetje kan, maar is naar mijn idee niet echt nodig. Dat leidt alleen maar af van de jam. Die speelt de hoofdrol.

Geplaatst op

Tamme kastanjes

Toegegeven, het is rijkelijk laat in het seizoen om nog tamme kastanjes in het wild te gaan zoeken, maar met een beetje mazzel kan je nog wel een paar eetbare exemplaren vinden. Op het platteland in onze omgeving in Groningen zie je niet zoveel tamme kastanje bomen.  In het stadspark in de stad weet ik er een paar te staan. In het zuiden en oosten van Nederland zijn ze veel algemener. Paardenkastanjes heb je hier genoeg, maar die kan je niet eten. Drie huizen verderop staan twee pracht exemplaren. Van de vruchten van paardenkastanjes maak je poppetjes of je verzamelt ze gewoon voor de heb.

In de supermarkt of bij de groenteboer kom ik amper tamme kastanjes tegen. Op de markt in Groningen zag ik ze vanmiddag bij één kraampje liggen en voor een flinke prijs. Toch gek. Je koopt makkelijker een ananas die van de andere kant van de wereld moet komen, dan zo iets simpels als een zak verse kastanjes in de herfst. Gelukkig hebben wij connecties met een tamme kastanjeboom in de tuin en krijgen we elke herfst een zak tamme kastanjes cadeau.

Laat je vers geraapte kastanjes niet in een afgesloten tas of bak staan, maar laat ze een paar dagen drogen in een dunne laag uitgespreid op een paar kranten. Dan voorkom je dat ze gaan schimmelen. Tot de kerst blijven ze zeker goed.

Geroosterd op de houtkachel of boven de vuurkorf vind ik ze het lekkerst. Met een scherp mes zet je een kruisje in de harige punt van de kastanje. Op deze plek krult de schil van kastanje open, zodra ze gaar zijn. Vergeet niet de kastanjes af en toe even draaien tijdens het roosteren. Als de kastanjes gaar zijn, komen ze makkelijk uit de schil. Is het veel peuterwerk, leg ze dan nog even terug, want dan zijn ze nog niet gaar.

 

 

Geplaatst op

Snijbiet

Snijbiet is een moestuinklassieker. Het is een makkelijke plant, die bijna overal wel wil groeien, zich weinig aantrekt van slakkenplagen en droge zomers en, in een zachte winter, tot diep in het voorjaar nieuw blad aan maakt. De snijbiet op de foto staat eigenlijk al te lang. Dan worden de bladeren wat stug en beginnen slakken rustig aan met hun opruimwerk. Deze mag naar de kippen of konijnen.

In het voorjaar heb ik een bak gezaaid wat een mengsel van snijbiet, snijmoes, rucola en ander bladgroen. Van deze bak hebben we wekenlang bijna dagelijks heerlijke salades gesneden. Aan het eind van de zomer heb ik de sterkste snijbiet en snijmoes wortels overgeplant in een nieuwe bak met wat verse compost. De planten lopen weer mooi uit en pikken elk streepje najaarszon mee om nog wat blad te maken. Met de korte dagen, lage zon en lange schaduwen van november en december gaat dat groeien natuurlijk niet zo snel meer.

In de keuken is snijbiet best veelzijdig. Je kan de bladen en stelen als spinazie eten, verwerken in een salade of er rauw een stamppot van maken. Een salade van alleen snijbiet is wat saai. Voor een salade van snijbiet gebruik ik alleen het jonge blad. De iets oudere bladeren en stelen worden al snel wat te stug voor een salade. Voor een stamppot rauwe snijbiet maakt dat niet uit, maar voor een salade steekt dat wat nauwer.

Na een uitzonderlijk warm begin van november lijkt er zowaar wat nachtvorst aan te komen. Tijd om de laatste vorstgevoelige sla te plukken. Een combinatie met wat snijmoes en pluksla lever best een spannende salade op; zeker met wat verse walnoot en een dressing van honing, walnootolie en een scheutje rode wijnazijn.

 

 

Geplaatst op

Kelderen

Het werkwoord kelderen wordt meestal gebruikt voor het naar de zeebodem jagen van een schip of het torpederen van een beurskoers. Je kan het werkwoord ook gebruiken om er het opbergen van spullen in een kelder mee aan te duiden. Een moestuin geeft in overvloed, maar wel met pieken en dalen. Hoe bewaar je die overvloed om er in karige tijden van te genieten? De kelder!

Een kelder heeft een constant, koel en donker klimaat. Het  Ideaal om groente, fruit en aardappelen te bewaren. Een kelder is vaak een tikje vochtig. Daarom staat het kelderraam altijd op een kier voor de nodige ventilatie.

Het mooie van een kelder is, dat hij het altijd doet en geen energie verbruikt.  Het is eigenlijk de ultieme ecokoelkast. Tot een jaar of vijftig, zestig geleden werden veel huizen standaard met een voorraadkelder uitgerust. Met de komst van de supermarkt, koelkast en doorzonwoning is de ook de voorraadkelder verdwenen.

Onze aardappels blijven met gemak een half jaar goed in de kelder. Op een gegeven moment gaan ze spruiten. Dat is het teken dat ze op moeten. De vroege aardappels van begin juli hebben we afgelopen week opgemaakt. Met de late aardappels van eind augustus houden we het tot maart wel vol. Uien houden we in de kelder uit de buurt van de aardappels. Die twee combineren niet zo lekker.

Wortels bewaren we in de kelder in een bak met zand. Los in de kelder houden ze het zelden langer dan een week vol, maar in een bak met schoon zand zijn ze prima een paar maanden te bewaren. Laagje zand, laagje wortels, weer een laagje zand. Ook hier is het donkere en koele klimaat van de kelder ideaal. Ook andere wortelgewassen, zoals bietjes en pastinaken doen het prima in de zandkist.

Een krop sla, andijvie of groenlof die te groot is om in één maaltijd op te maken? Geen probleem. Wikkel er een vochtige theedoek om en bewaar het in… de kelder. Blijft makkelijk twee, drie dagen goed. Dit werkt ook prima in de koelkast overigens.

 

 

 

 

Geplaatst op

Water geven als het regent

Groenbemesters in de kas

De bodem van de kas werkt hard. Tussen mei en juni schieten de tomaten en komkommerplanten razendsnel de grond uit. Dat gaat zo snel, dat ik ze bijna kan zien groeien. In juli, augustus en september brengen die planten een constante stroom vruchten voort. Dat is veel biomassa van een klein stukje bodem. De rotatie is eenzijdig. Tomaat, komkommer, een keertje peper, paprika of aubergine en dan weer tomaat. Dat heb je in een kas al snel.

Door een eenzijdig teelplan, met in ons geval veel planten uit de nachtschade familie, kunnen er ziekten in de bodem onstaan. Bij tomaten is dit bijvoorbeeld kurkwortel (Pyrenochaeta lycopersici). De wortel van een gezonde tomatenplant is egaal wit of ivoorkleurig. Aangetaste wortels hebben bruine vlekken en zien er verdroogd en gespleten, kurkig, uit. Tomaten die last hebben van kurkwortel zien er wat vermoeid uit en geven minder opbrengt. Als ik de tomaten in oktober opruim controleer ik altijd even de wortels op tekenen van kurkwortel.

Alle reden dus om het bodemleven in de kas extra aandacht te geven. Daar begint alles mee: gezonde groei en bodemvruchtbaarheid. Het hangt allemaal samen met een levende bodem. Er zitten miljarden micro-organismen in de bodem. Geeft je het bodemleven een eenzijdig dieet, dan gaan schadelijke soorten overheersen en krijg je problemen.

In het verleden heb ik de grond in de kas hierom wel eens twee steek diep vervangen. Een flinke klus en ik geloof niet dat het iets geholpen heeft. Het getuigt ook van een soort wegwerpmentaliteit. Je gebruikt de bodem een aantal jaar en als het resultaat je niet meer aanstaat haal je nieuwe.

Hoe krijgen we minder eenzijdigheid in de kas en een gezonde bodem? In de zomer staan er tussen de tomaten wat basilicum en goudsbloem. Die doen het daar prima. Ook afrikaantjes zijn een bekende buur in de kas om problemen te voorkomen. Dit jaar heb ik na de tomaten een mengsel van klaversoorten, mosterd, phacelia, borage, wikke, haver en rogge in de kas gezaaid. Deze groenbesters in de winter helpen hopelijk ook om de eenzijdigheid te doorbreken.

Mulchen! In de zomer wordt het heet in de kas. Een onbedekte bodem in de kas droogt dan razendsnel uit. Het bodemleven trekt zich terug. Een mulchlaag van bijvoorbeeld gemaaid gras houdt het vocht vast in de bodem, reguleert de temperatuur en voedt het bodemleven.

Niet spitten. Spitten verstoort het bodemleven. Hoe minder verstoring in de bodem, hoe beter de structuur. De bodem voed je van boven af. Het is niet nodig om mest of compost in de bodem in te werken. De natuur doet dit zelf voor je. Vooral wormen kunnen een enorme hoeveelheid origanisch materiaal de bodem in trekken. Ze zorgen bovendien voor een netwerk van minuscuele gangetjes, waardoor lucht en water de bodem in kunnen trekken. Deze gangetjes geven plantenwortels de ruimte om te groeien. Een gezonde, niet gespitte bodem heeft een sponsachtige structuur. Een gespitte bodem slaat dicht.

In het najaar laat ik een paar keer de regentonnen leeglopen in de kas. In de zomer kom ik regenwater tekort. In het najaar heb ik een overvloed. Waarom geen water geven als het regent? Na de zomer kan de kas wel een slok water gebruiken. Een stortbui van 1000 liter op tien vierkante meter. In een paar minuten is het water weggetrokken in de kleibodem. Dit vermogen om water te laten infiltreren zegt iets over de kwaliteit van de bodem. Vijf jaar geleden had ik met die 1000 liter een overdekt zwembadje in de kas gemaakt. Nu hoor ik het overal borrelen en klokken. Luchtbelletjes die ontsnappen uit die sponsstructuur. De bodem had dorst.

Als het groen kniehoog in de kas staat mogen de kippen er in. Die lusten wel wat groen in de winter.