De laatste post is even geleden. Twee jaar om precies te zijn. Bloggen kost tijd en met het opzetten van onze tuinderij was die tijd er gewoon niet. We zijn nu een paar jaar en een hoop ervaringen en lessen verder. Langzaamaan hoop ik ook weer wat meer tijd voor het bloggen te vinden, vooral in de lange wintermaanden.
Om onze tuinderij ligt een ondiepe boerensloot. Er zwemt van alles in die sloot; eenden, waterhoentjes, kikkers. Vissen heb ik er nog niet gezien, maar ik heb ze ook nooit gezocht. Riet speelt een belangrijke rol op onze tuinderij, die omgeven wordt door een ondiepe boerensloot. Rondom een oppervlakte van 0,37 hectare hebben we zo’n 400 meter sloot. Dat is veel sloot voor een kleine oppervlakte.
Het land gaat langzaam over in de sloot. Op de meeste plekken is de slootwal niet bijzonder steil. Het water staat ongeveer een halve meter lager dan het land. In de sloot en op de wal groeit een rietkraag. Het riet groeit tot zo’n twee meter hoog. Dat geeft onze tuinderij een bijzondere ecologische grens zone, gerekend vanaf de bovenkant van de wal naar het midden van de sloot zal gemiddeld tweeënhalve meter zijn. Keer vierhonderd meter is dat 1000 vierkante meter grenszone tussen water en land,
Riet kan flink groeien. Een snelle blik op wat rapporten laat opbrengsten van 6,5 en 23 ton droge stof per hectare zien. Ter vergelijking: intensief grasland op klei brengt ongeveer 15 ton droge stof per hectare op. Verarmd kruidenrijk grasland doet zo’n 5 tot 8 ton droge stof per hectare. Die 1000 m2 rietland rond de tuinderij is dus met een beetje mazzel productiever dan intensief grasland als je kijkt naar droge stof.
In de rietkraag komen een aantal principes uit de permacultuur mooi samen. De rietkraag biedt een manier om randen in het ecosysteem te waarderen en benutten. De rietkraag integreert functies in plaats van ze te segregeren. Riet is een lokale en hernieuwbaar materiaal. Het produceert geen afval, maar reduceert het en het is een manier om energie in het systeem op te vangen en te bewaren.
Functies integreren
De functies van riet in onze tuinderij:
- windkering, beschutting
- bron van biomassa
- bouwmateriaal
- grondbedekking
- habitat
- verbeteren kwaliteit oppervlaktewater
Windkering
De rietkraag geeft de tuinderij tijdens de zomer enige beschutting van de wind. We liggen in een zeer open weidelandschap, waar iedere beschutting helpt. Omdat het riet jaarlijks gemaaid wordt is deze beschutting maar een deel van het groeiseizoen beschikbaar, doorgaans van half juni tot midden oktober.
Bron van biomassa
Het grootste deel van het riet dat we oogsten versnipperen we met een elektrische Hakselaar. De rietsnippers hebben bij ons drie toepassingen:
- als bedding voor de kippen en konijnen, koolstofbasis voor de compostproductie
- als duurzame mulchlaag direct op bedden en containers
- gepasteuriseerd als substraat voor de kweek van oesterzammen
Andere mogelijke toepassingen, die door ons niet benut worden:
- als basis voor brandstofpellets
- als basis voor biochar
Compost op rietbasis
De rietsnippers gaan het kippenhok en het konijnenhok in en vormen daar een koolstofkussen voor de stikstofrijke mest. Deze bedding belandt na twee a drie weken in ons warm compostsysteem. Dit bestaat uit drie gesloten vakken met een inhoud van ongeveer 500 liter. Elke twee a drie week starten we een nieuwe batch van 500 liter. De batches schuiven dan een vak door en de batch uit het laatste vak komt dan op grote hoop om na te rijpen. Elke batch zit minimaal een week boven de 60 graden Celsius. Na zes tot negen weken is het oorspronkelijke volume met de helft teruggelopen. Op deze manier produceren we jaarlijks 18 keer 250 liter is 4,5 kuub uitstekende compost.
Oesterzwammen op rietsubstraat
Sinds dit jaar experimenteren we met gepasteuriseerd gesnipperd riet als substraat voor het kweken van oesterzwammen. Laten we zeggen dat de resultaten bemoedigend zijn. Later daarover meer.
Bouwmateriaal
Het gebruik van riet als dakbedekking is eeuwenoud. We gebruiken riet op de tuinderij voor allerhande bouwprojecten, zoals de wanden van het composttoilet, de bijenstal en windkeringen. We reserveren de beste kwaliteit riet voor de bouwprojecten.
Als biobased bouwmateriaal zijn de mogelijkheden van riet nog amper verkend, Ik ken voorbeelden van rietmatten als isolatiemateriaal. Daarnaast lijkt het me gehakseld en geperst ook mogelijk er een soort plaatmateriaal van te maken. In een mengsel met gips is er wellicht een soort isolerende blokken van te maken vergelijkbaar met hempcrete.
Grondbedekking
We gebruiken riet op de paden tussen de groentebedden als grondbedekking. Het best werkt dit met hele bundels niet gehakseld riet. Ook plekken waar in de herfst en winter moddersporen ontstaan doordat ze veel betreden worden, dekken we af met bundels riet, zoals het rijspoor op de dam en het looppad naar de keet. Deze toepassing van riet is niet optimaal. Het riet is sneller verteerd of doorgroei met onkruid en gras dan bijvoorbeeld een flinke laag houtsnippers.
Habitat
Over de zomer vormt de rietkraag een interessante habitat voor verschillende vogels en insecten. Het meest hoorbaar is de Kleine karekiet. Verder zie ik regelmatig verschillende waterjuffers en libellen rusten op een riethalm en huisvest de rietkraag een vast eendenpaar en af en toe wat waterhoentjes. Er huist ongetwijfeld nog meer. Jaarlijks laten we in het najaar een aantal stukken riet staan om ook in de winter wat rietkraag habitat over te houden.
Verbeteren kwaliteit oppervlaktewater
Nederland heeft een groot probleem met de kwaliteit van het oppervlaktewater. Een van de problemen is dat het te rijk is aan stikstof en fosfor die via uitspoeling door de landbouw in het oppervlaktewater belanden. Vrijwel nergens in Nederland voldoet de waterkwaliteit aan de Europese eisen uit de kaderrichtlijn water. Nu heeft riet de bijzondere eigenschap dat het in staat is water te zuiveren. Rietland dat gemaaid wordt en waar het riet wordt afgevoerd kan een hoop stikstof en fosfor afvoeren. Op die manier draagt het bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit.
Beheer
We maaien het riet in de slootwal een keer jaar. Dat doen we met de zeis met een ruigteblad. Het is een flinke klus. Gemiddeld maai ik op die manier 20 meter rietkraag per uur. Dat is inclusief het verzamelen, bundelen en sorteren van het gemaaide riet. We beginnen in de loop van september en we streven ernaar om de wal eind oktober gemaaid te hebben. Een aantal stroken riet laten we staan.
We sorteren in twee kwaliteiten. De lange dikke rietstengels met weinig ondergroei, groeien dichter bij de waterkant en zijn het beste voor bouwprojecten. Het overige riet dat hoger aan de wal groeit is vaak dunner en heeft meer ondergroei van brandnetel en grassen. Deze gebruiken we vooral voor paden en het versnipperen voor biomassa. Het versnipperen doen we met een elektrische hakselaar met een walsmes met een redelijk vermogen, 2500 tot 3000 Watt. Kleine hakselaars van het mestype werken niet goed met riet is mijn ervaring. Hakselaars van een turbinetype heb ik nooit uitgeprobeerd.
Meer?
Meer lezen? Er is op dit moment veel interesse in natte teelten, met name in veengebieden om de oxidatie van veen, een enorme bron van co2 uitstoot, tegen te gaan. Vragen en reacties zijn natuurlijk ook welkom.
Zie bijv. Natte teelten voor het veenweidengebied